دعای ابوحمزه ثمالیدعای ابوحمزه ثمالی دعایی است که ابوحمزه ثمالی از امام سجاد(ع) نقل کرده است. این دعا دربردارنده مفاهیمی متعالی و تعابیری شیوا و فصیح می باشد که از جمله آن‌ها می توان به: دشواریهای قبر و قیامت و تاریکی و تنهایی و سنگینی بار گناهان و لزوم اطاعت و پیروی از پیامبر اکرم(ص) و خاندان معصومش اشاره کرد.این دعا در سحرهای ماه رمضان خوانده می‌شود و طولانی‌ترین دعای سحرهای ماه رمضان است. ۱ - وجه تسمیهابوحمزه ثمالی از اصحاب امام سجاد(ع)، امام باقر(ع) و امام صادق(ع)، این دعا را از امام سجاد(ع) روایت کرده است لذا به نام او مشهور است. ۲ - سندسید ابن طاووس در کتاب اقبال الاعمال به سند خود از ابو محمد هارون بن موسی تلعکبری به اسناد حسن بن محبوب زراد از ابوحمزه ثمالی روایت کرده است که: «امام زین‌العابدین(ع) در شب‌های ماه رمضان بیشتر شب را به نماز می‌پرداختند و هنگام سحر این دعا را می‌خواندند ...» این دعا را شیخ طوسی در مصباح المتهجد،کفعمی در البلد الامین و المصباح، مجلسی در زاد المعاد و بحارالانوار و شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان [۷]
مفاتیح‌الجنان،قمی، ۳۵۸ ـ ۳۳۴
نقل کرده‌اند.۳ - مضامیناین دعا که با جمله «إِلَهِي لا تُؤَدِّبْنِي بِعُقُوبَتِكَ» آغاز و به جمله «وَ رَضِّنِي مِنَ الْعَيْشِ بِمَا قَسَمْتَ لِي يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ» ختم می‌شود مشتمل بر معانی بلند و الفاظ فصیح و تعابیر بدیع است. راه توبه و انابه و تضرع و پرهیزکاری را ترسیم کرده و نعمت‌های بزرگ الهی را برشمرده، و دشواری‌ها قبر و قیامت و تاریکی و تنهایی و سنگینی بار گناهان را متذکر شده و لزوم اطاعت و پیروی از پیامبر اکرم(ص) و خاندان معصومش را تأکید فرموده است. همچنین وسعت روزی و حج خانه خدا و محفوظ ماندن از شر شیطان و زمامداران و پاک شدن از صفات ناپسند و تنبلی و سرخوردگی و غم و اندوه درخواست شده است. در این دعا گذشته از درس‌های خداشناسی و معادشناسی و تأکید مقام نبوت و امامت جامع‌ترین خواسته‌های هر فرد مؤمن برای سعادت دنیوی و اخروی بیان گردیده است. [۸]
دایره المعارف تشیع، ج ۷، ۵۲۱
۴ - زمان قرائتدعای ابوحمزه در بسیاری از شهرهای شیعه نشین به‌صورت انفرادی یا جلسات بزرگ و کوچک در شب‌ها یا سحرهای ماه مبارک رمضان خوانده می‌شود. ۵ - شرحهابرای دعای ابوحمزه شرح‌هایی نوشته شده است: •شرح دعای ابی حمزه ثمالی، شیخ محمدابراهیم بن المولی عبدالوهاب سبزواری؛ • شرح دعای ابی حمزه ثمالی، مولی محمد تقی بن حسین علی هروی اصفهای حائری؛ • شرح دعای ابوحمزه ثمالی، سید حسین بن ابی القاسم جعفر بن حسین موسوی خوانساری، استاد سید مهدی بحرالعلوم؛ • شرح دعای ابوحمزه ثمالی سید میر معزالدین بن میر مسیح اصطهباناتی. • تحفة الاعزه؛ شیخ آقا شاملی شیرازی که در سال ۱۳۵۲ منتشر شده است؛ • الجوهرة العزیزة فی شرح دعاء ابن حمزه؛ سید ابوالفضل حسینی در سال ۱۳۷۹ ق چاپ شده است؛ • عشق و رستگاری؛ احمد زمردیان شیرازی در سال ۱۳۴۶ منتشر شد. [۱۰]
دایره المعارف تشیع، ج ۷، ص ۵۲۱
• متن، شرح و تفسیر دعای ابوحمزه ثمالی، محمدعلی خزایلی در سال ۱۳۸۷ منتشر شده است. ۶ - پانویس
۷ - منابع• مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، دار احیاء تراث عربی، بیروت، ۱۴۰۳ق. • مجلسی، محمدباقر، زادالمعاد، بیروت، چاپ علاءالدین اعلمی، ۱۴۲۳ق، ۲۰۰۳م. • کفعمی، ابراهیم بن علی عاملی، البلد الامین و الدرع الحصین، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۸ق. • کفعمی، ابراهیم بن علی عاملی، المصباح فی الادعیه و الصلوات و الزایارات، قم، دارالراضی، ۱۴۰۵م. • صدر سید جوادی، احمد، دائره المعارف تشیع، تهران، جلد ۷، نشر شهید سعید محبی، ۱۳۸۰ش. • ابن طاووس، اقبال الاعمال، بیروت، چاپ اعلمی، ۱۴۱۷ق، ۱۹۹۶م. • قمی، عباس، مفاتیح الجنان، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجاء، ۱۳۶۹ش. • طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد، بیروت، چاپ علاءالدین اعلمی، ۱۴۱۸ق، ۱۹۹۸م. • آقا بزرگ تهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، جلد ۱۳، بیروت، دارالاضواء، ۱۳۷۸ق. ۸ - منبعبازنویسی شده توسط گروه پژوهشی ویکی فقه. |